Phát triển nghề truyền thống phải gắn với bảo vệ môi trường

11 giờ trưa, cơ sở sản xuất bún Ánh Loan (tổ 7, khu phố 6, phường Phước Nguyên, TP. Bà Rịa) không khí làm việc vẫn còn rất sôi nổi. Những chiếc thùng nhựa dùng để ngâm bột sau một đêm nước đục ngầu và có mùi chua, nước để xả bún sau khi nấu thành sợi… cứ thế xả thẳng xuống sàn rồi chảy ra hầm biogas. Khi nào hầm chứa này đầy thì toàn bộ lượng nước thải này được đẩy vào một cái hố có 3 ngăn và chảy ra kênh Thủ Lựu gần nhà. Chị Hoàng Thị Ánh Loan, chủ cơ sở cho biết, gia đình chị làm nghề làm bún đã 15 năm. Hiện mỗi ngày cơ sở của chị sản xuất khoảng 600kg bún. Toàn bộ nguồn nước sử dụng cho hoạt động sản xuất được lấy từ nước giếng khoan. Chị Loan thừa nhận, gia đình chị làm nghề bún đã lâu năm nhưng chưa đầu tư hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn.

Ông Trần Quốc Thanh, Phó Chủ tịch UBND phường Phước Nguyên, TP. Bà Rịa cho biết, phường hiện có 42 hộ sản xuất hủ tiếu, bánh phở và bún. Đến nay đã có 20 hộ được đầu tư hệ thống xử lý nước thải theo công nghệ Bastaf (xử lý bằng 5 ngăn, sau khi xử lý nước đạt loại B trước khi thải ra môi trường). “Nhờ vậy tình hình ô nhiễm do hoạt động sản xuất nghề làm bún đã giảm đáng kể. Tuy nhiên, do có những hộ chưa đầu tư hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn nên tình trạng ô nhiễm về mùi chua vẫn còn. Dự kiến từ nay đến năm 2018, các hộ còn lại sẽ được đầu tư hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn”, ông Thanh nói.

Theo Chi cục BVMT tỉnh, các ngành nghề truyền thống có khả năng gây ô nhiễm về nước thải, khói bụi, mùi hôi và tiếng ồn cao như: chế biến hải sản, chế tác đá, làm bún, nấu rượu, dệt lưới… Tại cơ sở chế biến hải sản Hương Đức (khu phố Hải Hà, thị trấn Long Hải, huyện Long Điền), mỗi ngày có 200 tấn nguyên liệu hải sản được phân loại, sơ chế bước đầu tại đây. Tuy nhiên, với diện tích 240m2 toàn bộ cơ sở chế biến hải sản Hương Đức chưa có hệ thống xử lý nước thải, tất cả thải thẳng ra biển. Ông Trần Văn Đức, chủ cơ sở này cho biết, cơ sở sản xuất của ông xây dựng cách đây 15 năm và đến nay vẫn chưa có hệ thống xử lý nước thải. Trước thực trạng ô nhiễm môi trường tại các cơ sở làm nghề hải sản truyền thống ở đây, UBND huyện Long Điền đã có chủ trương di dời 51 cơ sở chế biến hải sản vào khu chế biến hải sản tập trung để bảo đảm vệ sinh môi trường.

Cơ sở sản xuất lưới của đại lý lưới Thủy Hà (xã Nghĩa Thành, huyện Châu Đức) là một trong số 25 hộ làm nghề dệt lưới ở “xóm dệt lưới sông Cầu”. Khi chúng tôi đến, thợ dệt Đinh Quốc Vũ vẫn làm việc liền tay. Tiếng máy dệt, tiếng mô - tơ của động cơ máy chạy xành xạch. Anh Nguyễn Viết Mùi, chủ đại lý lưới Thủy Hà cho biết, đại lý của anh hiện có 15 máy dệt. Đây là loại máy thủ công chạy bằng thoi được anh đầu tư khoảng 20 năm trước nên rất lạc hậu. Khoảng 5 năm nay anh gắn thêm cho mỗi máy một cái mô – tơ điện giúp máy chạy nhanh hơn nhưng tiếng ồn từ mô – tơ lại tăng lên gấp nhiều lần. Ông Hoàng Quốc Thái, Chủ tịch UBND xã Nghĩa Thành cho biết, trước đây, các hộ dệt lưới sông Cầu chỉ sử dụng máy dệt bằng thoi, không phát ra tiếng ồn nên họ làm thâu đêm suốt sáng. Nhưng sau này, các loại máy dệt đều có gắn thêm mô – tơ nên tiếng ồn mạnh hơn. Do đó, UBND xã Nghĩa Thành đã yêu cầu các hộ dân làm nghề dệt lưới chỉ làm từ 4 giờ sáng đến 22 giờ 30 phút để giảm ảnh hưởng đến đời sống của các hộ dân sống xung quanh.
 

PHÁT TRIỂN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG

Hoạt động của các ngành nghề truyền thống đang gây ra những tác động không nhỏ đến môi trường và trở thành thách thức đối với BR-VT trong quá trình phát triển làng nghề theo hướng bền vững. Bà Cao Thị Minh Phụng, chuyên viên Phòng Chế biến ngành nghề nông thôn, Chi cục phát triển nông thôn (Sở NN-PTNT) cho biết, các ngành nghề truyền thống trên địa bàn tỉnh có quy mô sản xuất nhỏ, thiết bị công nghệ lạc hậu, năng lực trình độ tổ chức quản lý chưa cao, thiếu vốn nên khó đáp ứng được yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm và BVMT. Đặc biệt là nguồn thải từ các nghề truyền thống trong quá trình sản xuất chưa được xử lý triệt để, dẫn đến tình trạng ô nhiễm ở một số khu vực.

Tuy nhiên, phát triển làng nghề là chủ trương đúng đắn, nhằm bảo tồn giá trị của văn hóa của vùng nông thôn, tạo nên những sản phẩm đặc trưng của địa phương. Để khuyến khích cơ sở duy trì và phát triển nghề truyền thống, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho đời sống của người dân, UBND tỉnh đã phê duyệt quyết định dự án phát triển nghề truyền thống bánh tráng An Ngãi giai đoạn 2014-2020 và dự án phát truyển nghề truyền thống bún Long Kiên phường Phước Nguyên, TP. Bà Rịa giai đoạn 2014-2020. Theo đó, để đáp ứng được nhu cầu mở rộng sản xuất, áp dụng khoa học vào sản xuất, huyện Long Điền đã quy hoạch 6ha để phát triển ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp địa phương trong đó sẽ đưa làng nghề làm bánh tráng An Ngãi vào khu tập trung này. 

Ngoài việc hỗ trợ đầu tư để sản xuất để nâng cao chất lượng thì việc đầu tư cho công tác BVMT ở các cơ sở nghề truyền thống này cũng được tỉnh quan tâm. Đặc biệt là các sơ sở sản xuất bún Long Kiên vì nguy cơ ô nhiễm từ hoạt động này cao. Tính đến nay, tỉnh đã hỗ trợ 100% kinh phí cho 20/42 hộ sản xuất bún, bánh phở, hủ tiếu đầu tư xây dựng thệ thống xử lý nước thải bằng công nghệ Bastaf với số tiền gần 2,8 tỷ đồng. Còn tình trạng ô nhiễm môi trường từ hoạt động tận dụng bã rượu để nuôi heo ở các hộ nấu rượu Hòa Long, TP. Bà Rịa dự kiến sẽ lập đề án khảo sát để hỗ trợ về công nghệ cho những hộ tham gia nấu rượu nhằm nâng cao chất lượng rượu và xử lý vấn đề ô nhiễm môi trường để phục vụ khách du lịch tham quan làng nghề. 

Theo Chi cục BVMT, để phát triển nghề truyền thống theo hướng bền vững ngoài các giải pháp trên, BR-VT cần có cơ chế chính sách phù hợp nhằm thu hút các dự án BVMT, thúc đẩy xã hội hóa công tác BVMT. Đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng kỹ thuật, công nghệ bằng cách chuyển giao công nghệ sạch, công nghệ xử lý chất thải cho các cơ sở sản xuất quy mô nhỏ theo hướng vận hành đơn giản, ổn định, tiết kiệm chi phí và xử lý ô nhiễm môi trường đạt hiệu quả.